Ilu ludzi, tyle systemów wartości. Niemniej w pewnych dążeniach ludzie są do siebie podobni, postępując wedle określonych wzorców od setek, a nawet tysięcy lat. Te kilka unikalnych wartości towarzyszy nam nie bez powodu. Wytrwale za nimi podążając, przekonujemy się, iż nasze działania są przystosowawcze i pomagają uniknąć tragedii, takich jak popadnięcie w uzależnienie, niepohamowana agresja, utrata dobytku, czy bezdomność. Tym samym uniwersalne wartości pomagają nam osiągnąć szczęście lub przynajmniej ustrzec się patologii.

Rodzina – podstawowa komórka wsparcia

W każdej kulturze, na całym świecie, rodzina stanowi niepodważalną wartość, mimo że była i jest różnie definiowana i rozumiana. Rodzina stanowi w życiu podstawowe źródło wsparcia. Psychologowie od lat wskazują na kluczową rolę rodziny w terapii uzależnień oraz rozwiązywaniu innych problemów psychicznych. Zrozumienie, pomoc mentalna, ale i materialna, często decydują o powodzeniu terapii. Jednak rodzina to również hamulec zapobiegający powstawaniu problemów. Świadomość krzywdzenia bliskich osób oraz myśl o możliwej utracie rodziny powstrzymują przed zaangażowaniem się w niebezpieczne aktywności, takie jak hazard, nadużywanie substancji psychoaktywnych i wiele innych. Zaangażowanie w życie rodzinne może więc uchronić nas przed nieszczęściem. Pamiętajmy jednak, że również my możemy stanowić ratunek dla naszych bliskich, okazując przywiązanie i uczucie. Czasami warto też pokusić się o zwrócenie uwagi, gdy zauważymy, że członek naszej rodziny zaczyna podążać niebezpieczną ścieżką.

Wspólnota wyższego rzędu

Rodzina stanowi wartość m.in. ze względu na jej wspólnotowy charakter. Wspólnoty innego rodzaju również odgrywają ważne role w życiu człowieka. Od początków cywilizacji ludzie mieli skłonność do łączenia się w grupy, co sugeruje, iż jest to naszą wrodzoną skłonnością, która nie pojawiła się przypadkowo. O tym, jak mocna jest to potrzeba, świadczą liczne badania jasno obrazujące, iż wystarczy wskazać grupie ludzi jedną, pozornie nieznaczącą, wspólną cechę, aby poczuli, że coś ich łączy. Co więcej, działa to nawet u dzieci, które podzielone ze względu na kolor oczu w testach sympatii wyżej oceniają członków „swojej grupy”. Tak łatwe stawianie granic bywa niebezpieczne, i w nieodpowiednich warunkach wywołuje konflikty, jednak koniec końców jest skłonnością przystosowawczą.

Przykładowo, przyjmując postawę patriotyczną względem kraju, czy lokalnej społeczności, zapewniamy sobie poczucie bezpieczeństwa. W razie problemów spodziewamy się otrzymać pomoc, nie obawiamy się również ataków oraz sami nie wykazujemy przemocy, gdyż otaczających nas ludzi traktujemy jako członków własnej grupy. Ponadto, wspólnoty posiadają własny, często niespisany kodeks wartości, który gwarantuje poczucie sensu i zrozumienia rzeczywistości, wzmacnianie dzięki obserwacji innych ludzi wykazujących podobne postawy. Specyficzną formą wspólnotowości jest również religia. Często wskazuje się, że właśnie aspekt wspólnotowości jest głównym czynnikiem zachęcającym do angażowania się w praktyki religijne. Stabilność i bezpieczeństwo, jakie daje człowiekowi spójny opis rzeczywistości, a przede wszystkim zbiór zasad mówiących o tym, co jest dobre, a co złe, sprawiają, iż zbędna okazuje się ucieczka w świat nierzeczywisty. Zatem ludzie silnie identyfikujący się z religią lub inną wspólnotą rzadziej poszukują odskoczni w postaci narkotyków, czy innych uzależnień. Należy jednak pamiętać o niebezpieczeństwie, jakim jest ekstremizm religijny, ściśle związany z zaburzeniami lękowymi czy urojeniami.

Unikalne, wieczne wartości człowieka nie są przypadkowe. Wyznajemy je, gdyż podążanie za nimi daje nam wymierne korzyści. Wymienione powyżej wartości są ściśle związane z pojęciem domknięcia poznawczego, czyli naturalnej potrzeby wypełnienia luk w naszym zrozumieniu rzeczywistości i rządzących nią zasad.  Innymi słowy, potrzebujemy w życiu celu, poczucia sensu, stabilności i bezpieczeństwa. Stąd też obok wspólnotowości na różnych poziomach, warto również wskazać na uniwersalność takich wartości, jak samorozwój, czy praca. Dążenie do rozwoju to poszukiwanie odpowiedzi, natomiast praca zapewnia poczucie przydatności, a więc i sensu działania oraz istnienia w ogóle.